ogalego.eu - ogalego.gal Foto de Pedro Rielo, escritor, xornalista e amigo de ogalego.eu ogalego.eu // ogalego.gal son  Vitoria Ogando Valcárcel e Anxo González Guerra, catedráticos de L. e Lit. Galega xubilados

-PREGUNTAS DE DIALECTOLOXÍA NOS ÚLTIMOS EXAMES DE SELECTIVIDADE EN LINGUA GALEGA E LITERATURA

-PRÁCTICAS DE DIALECTOLOXÍA PARA ABAU

---

Xullo 2019

4. A palabra rincós (Gardo dentro de min toda a fragancia/ dos amados rincós da miña infancia/ e os recendos que tiña a vella casa) amosa un fenómeno dialectal que caracteriza un dos bloques dialectais do galego. Cal é ese fenómeno? Que bloque dialectal caracteriza? Sinala outros dous fenómenos característicos dese bloque. [1 punto]

Proposta da comisión:

Avalíase a capacidade para identificar e explicar os principais trazos de variación dialectal do galego. Asígnanse 0'25 puntos á identificación do fenómeno dialectal que ilustra o exemplo proposto e a mesma puntuación á identificación do bloque dialectal e a cada un dos outros dous fenómenos característicos dese bloque.

A nosa proposta:

Encádrase no bloque central: plural das palabras agudas rematadas en -n (canción-canciós) que perde o n neste bloque.

Outros fenómenos deste bloque:

-masculino -ao, feminino á: irmao, irmá

-desmostrativos: iste, ise, aquil en lugar de este, ese, aquel

---

Xuño 2024

A partir desta transcrición do Arquivo do Galego Oral, xustifique o bloque dialectal que lle corresponde e identifique os trazos que lle permiten caracterizalo como tal. Ademais, localice como mínimo catro formas non estándares e diga a que tipo pertencen. *Extensión aprox.: 250 palabras. (2,5 puntos)

O Liseo falábame a min o..., en paz estea o..., o abuelo; i-el claro, como eramos novios, pos il quiría que..., que non morrese na guerra, que viñese pa casarse cumigo e dixo, dixo: “Pos eu voume, eu voume pra que veña o Ghesús.” E díxenll'eu: “Non vaias, Liseo, non vaias que o que está de Dios á casa ha de vire. Tu non, non vaias.” E dixo: “Si, si, si que me marcho, si que me marcho” E marchouse vuluntario. E logo despois, a aviación, pois, matouno. Viñan ca xente, e... sacábanos por elí e matábanos nos camiños e nas devesas. Ás noites viñan… ¡boeno! ¡O abuelo das Fontes cantas veces lle deu pan!: “Tomai, tomai o pan e marchaivos.”

Criterios de avaliación

Identificación do bloque: zona central (0,75 ptos.).
• Trazos dialectais (0,75 ptos.): tu, il, tomai, eramos.
• Coloquialismos (alteracións do vocalismo átono, encontros vocálicos) (0,5 ptos.): quiría, pa, cumigo, pos, pra, pa, vire, vuluntario, ca (coa), elí, i-el.
• Castelanismos (0,5 ptos.): abuelo, novios, Ghesús, boeno.

Observacións:
• Non hai gheada (guerra, cumigo e algo). A palabra Ghesus está escrita con (gh), segundo a convención empregada no texto, para expresar a pronuncia do castelanismo, non como (x), senón como (h). Non se penalizará se se explica como gheada.
• En i-el, a vogal do pronome ábrese por contacto coa conxunción. É un trazo fonético propio desta área, pero que pode aparecer esporadicamente noutras. Non implica que a forma do pronome sexa el (o guión indica o encontro vocálico).
• Non se penalizará se non chegan ás 250 palabras pero contestan correctamente as preguntas.

---

PRÁCTICA PARA ABAU

a) Substituír todos os dialectalismos das frases polas formas estándar

1.  Ten tino, que con iso xa se mancou miña mai nunha mao o verao pasado.

2. Ises xamós son moi ruís e xa o dixo il cando os viu.

3.  Xa che levei comingo.

4.  Culle os cuartos e míteos no banco antes de que chos leven os ladrós.

5.  Xa lle dixen aos nenos o que tiñan que faser, e ao deitárense que apaghen a lus.

6. Aquel rapacín cantaba unhas canciois mui feitas.

7.   Colleu a vara e parteuna dun golpe.

8.  Miña avó truxo unhas roscas de Ribadavia que estaban mui ricas.

9.Estaban beilando na aira unhos rapaces moi pándegos.

10.  Fixéchedes ben, que eisí non vos van poder pillar.

11.  Eu aprobín todo este ano, aínda que non tiña moi bons profesores.

12.  Tu cantaste moito mellor que o resto, mais xa ves como son as cousas, o premio foi para os de Ortigueira.

13. Esvaroume da mau, non o fixen adrede. Que sabía eu que ía estoupar daquil xeito?(A esmorga, Blanco Amor, p. 76)

b) Substituír todos os dialectalismos das frases polas formas estándar sinalando o bloque dialectal no que se debe situar a frase.

1.- Anda, rapaz, cume e bibe, e o que che sobre míteo nos petos e lévao

2.- O meu padrín vendeu os pantalois vellos na feira o domingo

3.- Asende a lus da cosiña, que non se ve ben

4.- Foi teu irmao o que meteu mao nos xamós do veciño

5.- E logho por onde andabas que non te mirín, a última ves foi en Pasarón

6.- Seica viñeron visitala unhos catalás moi educadiños iles

7.- Onte á mañá meu irmao foi a unha puza pescar arrales. Il é moi arteiro neso, que o aprendeu de neno, di que non hai que tir moita práctica pra apañalas cun pano roxo.
8.- Logo colleu un dos balós que hai no rocho e botamos unhos partidos na aira da señora Antonia. Estuvemos asta as catro ou cinco da tarde, non me acordo ben.
9.- Dispois fomos merendar unhas mazás sentados no chau e cantamos unhas canciós mui bonitas que aprendemos na escola.
10.- Ó chegarmos á casa sacamos os zocos e sentamos a ver a televisión un bon anaco, que poñían unhas viciñas beilando, eran unhas dazaoito ou dazanove e foron as millores da noite.

11.-   Por aquel camín viñan uis cais alobados.

12.- Aquel rapasiño cantaba unhas cancións moi ghuapas.

ogalego.eu	Índice de Exercicios de lingua galega	Pseudónimos galegos
2005-2024	Anxo González Guerra, Vitoria Ogando Valcárcel	Suxestións: ogalego@galicia.com